Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Australia và New Zealand (AANZFTA) (2010)

Với tổng kim ngạch thương mại song phương tăng 22,9% trong năm 2008, chạm mức 51,5 tỷ USD và tổng vốn đầu tư FDI của Australia vào ASEAN tăng 321%/2 năm từ 2006 đến 2008, Australia là một đối tác thương mại quan trọng của ASEAN. Bên lề Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 14 vào ngày 27/2/2009 tại Cha-am/Hua Hin, Thái Lan, Hiệp định thành lập khu vực mậu dịch tự do ASEAN – Australia – New Zealand (AANZFTA – ASEAN Australia New Zealand Free Trade Area) đã được ký kết. Đàm phán AANZFTA bắt đầu từ năm 2005 với kế hoạch kết thúc đầu năm 2007. Nhưng do Úc và Niu Zilân đặt ra yêu cầu tự do hoá quá cao ở nhiều mảng khác ngoài thuế quan nên đến cuối năm 2008 thì quá trình đàm phán về cơ bản mới kết thúc. AANZFTA được đánh giá là FTA riêng lẻ toàn diện nhất mà ASEAN được tham gia (gồm thương mại về hàng hóa và dịch vụ, đầu tư, thương mại điện tử, di chuyển lao động, quyền sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh & hợp tác kinh tế). Ngoài ra AANZFTA cũng là thỏa thuận liên khu vực đầu tiên của ASEẠN.

Nội dung sơ lược của các văn bản Hiệp định gồm:

  • Hiệp định thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN – Australia – New Zealand: được ký kết vào ngày 27/2/2009 tại Cha-am/Hua Hin, Thái Lan. Nội dung hiệp liên quan tới nhiều lĩnh vực như thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tư, cải thiện môi trường kinh doanh, di chuyển của thể nhân.
  • Hiệp định thi hành Chương trình Hợp tác Kinh tế ASEAN – Australia – New Zealand theo quy định của Chương 12 (về Hợp tác Kinh tế) của Hiệp định thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN – Australia – New Zealand: được ký kết vào ngày 27/2/2009 tại Cha-am, Phetchaburi, Thái Lan.
  • Giải thích Điều 1 của Chương 2 (về thương mại Hàng hóa) của Hiệp định thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN – Australia – New Zealand: được ký kết vào ngày 27/2/2009 tại Cha-am, Phetchaburi, Thái Lan.
  • Biên bản ghi nhớ về chương trình hợp tác phát triển giữa ASEAN và Australia (AADCP) II: được ký kết vào ngày 23/7/2009 tại Phuket, Thái Lan.
  • Chương trình hành động để thực thi Tuyên bố chung của ASEAN và Australia: được ký kết vào ngày 22/11/2007 tại Singapore.
  • Tổng quan ASEAN – Australia: được ký kết vào ngày 07/2010.

Đối với danh mục thông thường, Việt Nam cam kết xoá bỏ thuế quan ~ 90% số dòng thuế của Biểu thuế nhập khẩu (~ 54% số dòng thuế vào năm 2016; ~ 85% số dòng thuế vào năm 2018; ~ 90% số dòng thuế vào năm 2020). Đối với danh mục nhạy cảm thường (ST1) ~ 6% số dòng thuế của Biểu thuế nhập khẩu sẽ được giảm thuế dần xuống 5% vào năm 2022. Đối với danh mục nhạy cảm cao (ST2) ~ 3% số dòng thuế của Biểu thuế nhập khẩu, sẽ được duy trì mức thuế suất cao hoặc giảm xuống 50% / 20 vào năm 2022).

Về cam kết trong Thương mại dịch vụ trong khuôn khổ ANZFTA của Việt Nam tương đương với cam kết gia nhập WTO. Riêng dịch vụ giáo dục là quan tâm lớn của New Zealand và Úc, Việt Nam mở rộng phạm vi các môn học mà nước ngoài được phép dạy so với cam kết WTO.

Về cam kết trong Đầu tư – nội dung quan trọng của FTA, được quy định chi tiết và liên quan chặt chẽ đến nhiều chương khác của hiệp định như Thương mại Dịch vụ, ngoại lệ…

Về cam kết trong lĩnh vực lao động, ngoài cam kết chung gia nhập WTO, Việt Nam & New Zealand đã thoả thuận thực hiện 2 chương trình trao đổi lao động: (i) Chương trình làm việc theo kỳ nghỉ (working holiday schemes); và (ii) Chương trình làm việc tạm thời (temporary employment entry).

Liên quan đến Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Australia và New Zealand (AANZFTA), Chính phủ Việt Nam ban hành tính đến hiện tại gồm 05 thông tư liên quan như sau:

  • TT số 31/2015/TT-BCT ngày 24/09/2015 v/v Quy định thực hiện Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định Thành lập khu vực thương mại tự do ASEAN – Úc – New Zealand
  • TT số 168/2014/TT-BTC ngày 14/11/2014 v/v Ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam thực hiện Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN – Úc – New Zealand giai đoạn 2015-2018
  • TT số 44/2012/TT-BTC ngày 16/03/2012 v/v Ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định Khu vực Thương mại tự do ASEAN – Úc – New Zealand giai đoạn 2012-2014
  • TT số 217/2009/TT-BTC ngày 17/11/2009 v/v Ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Úc-New Zealand giai đoạn 2010-2012
  • TT số 33/2009/TT-BCT ngày 11/11/2009 v/v Thực hiện Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định thành lập khu vực thương mại tự do ASEAN – Úc – New Zealand.

Nguồn: Nguyễn Hoàng Quy và cộng sự (2018), Chính sách thương mại quốc tế: Lý luận và thực tiễn Việt Nam hội nhập toàn cầu, NXB Thống kê.